Czy wszystko trzeba meliorować?

Niemal od podjęcia uprawy roli człowiek starał się gospodarować wodą. Przez setki lat takiej aktywności w naszej części Europy nie zmieniano jednak w zasadniczy sposób stosunków wodnych i przyrodniczych. Największe zmiany w tej dziedzinie zaczęły się wraz z rozwojem mechanizacji, od początku XIX w. Podejmowano wtedy na ogromną skalę regulacje rzek oraz melioracje terenów podmokłych i wilgotnych. Traktowano te zmiany jako synonim postępu i tylko bardziej wrażliwi ludzie dostrzegali inny wymiar tej pracy. Doskonale to wyraził Aleksander Fredro, pisząc z właściwym sobie humorem bodaj pierwszy polski „wiersz ekologiczny”:

W jeziorku żabek gromada
Losu swego była rada;
Trochę słońca, trochę wody,
Innej nie chciały swobody.

Przyszedł człowiek, wyrżnął rowy,
Z bagna powstał obszar nowy;
Dziś pszeniczkę będą żęli,
Ale żabki ... diabli wzięli.

Los złe i dobre z jednej toczy beczki
To sens moralny tej małej bajeczki.
A.    Fredro, 1873 r.

       
Dominujące aż do połowy XX w. ekstensywne rolnictwo cechowała niska wydajność, a główną metodą zwiększenia plonów było powiększanie obszaru użytków rolnych. Sięgano więc po coraz nowe tereny, a przeludnienie wsi i tania siła robocza powodowały stały głód ziemi. Obecne intensywne rolnictwo, z całym nowoczesnym zapleczem i  nadprodukcją żywności, staje przed koniecznością oddania niektórych terenów na cele pozarolnicze. Specjaliści wskazują, że coraz większe połacie ziemi pokrywane są asfaltem, natomiast gleba na polach kilkakrotnie w ciągu roku ubijana ciężkimi maszynami, tuż pod głębokością lemiesza pługa tworzy twardą, nieprzepuszczalną warstwę. Powoduje to szybkie spływanie wód opadowych i szybką utratę wody w okresach suchszych. Coraz większe powierzchnie muszą więc być sztucznie zraszane deszczowniami. Tworzy się zamknięty krąg z którego trudno się wyrwać.

Powstały pierwsze programy mające na celu zredukowanie problemów stwarzanych przez przemysłowe rolnictwo i nadprodukcję żywności – na zachodzie Europy płaci się już premie za odłogowanie pól, jednak wciąż te programy nie równoważą olbrzymich strat przyrodniczych i ekonomicznych powodowanych przez sektor rolny. Konieczny jest program ukierunkowany na zachowanie, ochronę i odtwarzanie cennych środowisk. Należą do nich obszary zalewowe w dolinach małych i większych rzek, wilgotne łąki i inne rodzaje terenów otwartych. Utrzymanie takich obszarów, nawet gdy będą to stosunkowo nieduże powierzchnie, przyczyni się do zachowania wielu gatunków rodzimej flory i fauny. Ten kierunek działań przynosi też wiele innych korzyści do których należy zaliczyć: zabezpieczenie przeciwpowodziowe, zwiększenie zdolności retencyjnych zlewni i zasobów wody w glebach, ograniczenie zanieczyszczenia wód powierzchniowych i podziemnych, podniesienie walorów przyrodniczych terenów z możliwością wykorzystania ich do celów rekreacji i turystyki kwalifikowanej. Tak więc, zamiast przeciwstawiać przyrodę i prymitywny model rozwoju - rozumiany jako interes nielicznych grup nacisku, należy poszukiwać kompleksowych rozwiązań pozwalających połączyć dbałość o zachowanie skarbów rodzimej przyrody z dobrze pojętym i trwałym interesem lokalnych społeczności.

(tekst Z. Jakubiec)

• Gdzie założyć gniazdo?
• Zmiany umieszczenia gniazd w ostatnich czasach.
• Pochwała strzechy
• Człowiek odrutował krajobraz
• Gdzie znaleźć pokarm?

• Czy wszystko trzeba meliorować?
• Chemizacja ma też strony ujemne
• Jakie szanse ma bocian?
• Ochrona bocianów
• Ochrona bocianów: jest już początek
• Jak chronić żerowiska
• Bocian biały jako gatunek wskaźnikowy i tarczowy
• Czy może być "zupa z bociana"?
• Bywają też problemy w zgodnym współżyciu.
• Nie zawsze był kochany
• Co wynikło ze współpracy z energetykami
• Co robić gdy ...
• Telemetria satelitarna jedną z najdokładniejszych metod obserwacji bocianów
• Lęgowiska bociana białego w Afryce
• Śmierć bocianich piskląt w Łasku
• Przyziemny dom bociani
• Zabójcza „moc” sznurków
• Ośrodki rehabilitacyjne dla bocianów
• Najdłuższy sznurek świata dla ochrony bocianów