Medycyna i bocian

Choroby nękały ludzi od zarania i zawsze poszukiwali oni sposobów zaradzenia dolegliwościom. Niektóre z dawnych leków lub sposobów wydają się dzisiaj dziwne lub mogą śmieszyć, niekiedy jednak znajdujemy logiczne przesłanki ich potencjalnej skuteczności. Wśród surowców aptekarskich znalazł się także bocian.

Najstarszym zapisem w tej dziedzinie jest wielokrotnie wspomniany Zielnik Stefana Falimirza z 1534 r.. który wymienia trzy zastosowania: (1) kto młodego bociana zje, temu oczy do roku ciec nie będą ani boleć, (2) Pępek bociani [czyli żołądek] przeciw każdemu jadowi [truciźnie] pomaga, (3) Gnój [odchody] bociani z wodą pijąc na wielką niemoc [padaczkę] pomaga. No cóż. są dzisiaj lepsze lekarstwa. Jednak w pierwszym przypadku można stwierdzić, że u osób głodujących jednym z pierwszych objawów niedożywienia jest pogorszenie wzroku, a młode bociany pojawiały się w gniazdach na przednówku. Tak więc spożycie rosołu poprawiało wzrok. Natomiast z opisanym sposobem leczenia padaczki zetknąłem się zupełnie niedawno. Podczas którejś z kontroli w terenie zadano mi pytanie:
-    czy to prawda, że odchody bocianie pomagają na padaczkę?
Wyraziłem zdziwienie i wtedy wyjaśniono, że niedawno byli tu jacyś ludzie, którzy chcieli zebrać trochę bocianich odchodów dla chorego na padaczkę. Zadziwiające jest jak długo tego typu informacje przetrwały w świadomości ludzi.

Z innych przepisów można przytoczyć, że smarowanie głowy sadłem bocianim pomagało leczyć kołtun. O właściwościach leczniczych tłuszczu bocianiego wspomina także ks. Kluk. Natomiast ks. Janota zestawiając dawne przekazy pisze: wnętrzności jego podane jako potrawa były lekarstwem na moczyska i na zapalenie nerek; tłuszczem, który jest żółty, a którego bocian nie ma wiele, smarowano członki podagrą lub drżączką dotknięte; serce ugotowane w wodzie, wraz z tą wodą zalecano na padaczkę; [...]mięso miało być skuteczne w porażeniach i udarze; pieczone mięso jedzone raz w roku chroniło od dny ręcznej i nożnej; żółć była lekarstwem na ból oczu, a żołądek wysuszony i sproszkowany był dobry w otruciach.

Powstaje więc pytanie: jak często jedzono bociany? Już Mateusz Cygański pisze, że myśliwy „nierad go jada na swoim obiedzie”. Także ks. Kluk, prawie 200 lat później pisze: mięso bocianie jest czarne i lubo do jedzenia niekoniecznie zdatne, a ks. Janota stwierdza: mięso bocianie ma nieprzyjemny zapach, jest łykowate i niesmaczne. Natomiast kronikarz niemiecki Beckmann pisał w połowie XVIII wieku, że na terytorium Nowej Marchii bocianów było tak dużo, że miejscowa ludność żywiła się młodymi ptakami jak kurami. Możemy jednak domniemywać, że bociany były zabijane i jadane wyjątkowo, chociaż okresy głodu lub choroby wymuszały zupełnie inne zachowania.

(tekst Z. Jakubiec)

• Mity
• Medycyna i bocian
• Dlaczego bocian przynosił dzieci?
• Moje przygody z bocianami: Liczenie na Opolszczyźnie
• Moje przygody z bocianami: Jak chwytałem bociany w celu założenia radionadajników

• Busłowe Łapy
• Jak bociany uratowały mieszkańców Latowicza
• Projekt edukacyjny „Boci@n”
• Zlot Bocianolubów w Ustroniu
• Kult bociana białego w Niedzieliskach
• Bezmyślnie postrzelony bocian
• Rowerem wśród bocianich gniazd
• Losy bocianów
• Bocianie obozy w Dolinie Noteci
• Bocian w obiektywach Polskich Fotografów Przyrody
• Sprawy bocianie podczas zjazdu Towarzystwa Przyrodniczego „Bocian”
• Edukacja ekologiczna sposobem na ochronę bociana białego
• Największy bocian świata w księdze Guinnessa