Bocian w Europie – wyniki ostatniego liczenia

Stan liczebny, rozmieszczenie i obecną sytuację bociana w Europie ustalono w latach 1994/95, w trakcie V. Międzynarodowego Spisu Bocianów Białych. Podobnie jak w poprzednich kontrolach, celem spisu było policzenie par lęgowych na całym obszarze występowania bociana. W poszczególnych krajach, w zależności od lokalnych warunków i liczebności bocianów do realizacji tego zadania użyto różnych metod. W krajach zachodnich, gdzie liczba par jest niewielka kontrolowano wszystkie gniazda, w krajach gdzie bocianów jest więcej korzystano z metod ankietowych, których wiarygodność niekiedy ustalano poprzez porównanie z wynikami z powierzchni próbnych. Wszystkie te prace pozwoliły na ustalenie aktualnej liczebności bociana w Europie, Azji Mniejszej i w północnej Afryce (mapa nr @@@).

Uzyskane wyniki okazały się przyjemnym zaskoczeniem dla wielu miłośników przyrody. Światowa populacja bociana wzrosła w ciągu 10-ciu lat, od poprzedniego liczenia w 1984 r. o ok. 23%. Najwyraźniej zmiany te zaznaczyły się w populacji zachodniej, a zwłaszcza na Półwyspie Iberyjskim, gdzie liczebność wzrosła 2,5-krotnie. Bocian przekroczył także Pireneje i zasiedlił wschodnie wybrzeża Zatoki Biskajskiej i rejon delty Rodanu. W Szwajcarii odkryto także interesujący przypadek wymiany ptaków ze wschodu i zachodu Europy. Osiedlił się tam mianowicie jeden ptak zaobrączkowany w Polsce jako pisklę w 1986 r., a drugi obrączkowany bocian pochodził ze Szwajcarii. Wyraźny wzrost liczebności, choć nie tak duży jak na zachodzie, stwierdzono także w populacji wschodnioeuropejskiej. Wprawdzie dotyczył on tylko ograniczonego obszaru, ale ogólny bilans i tu był dodatni i wyrównywał spadek liczebności na południowym wschodzie. Przyczyny tych zmian były różne. Znaczenie miało zapewne zakończenie wieloletniej suszy w Afryce. W Hiszpanii na dużą skalę zastosowano w rolnictwie systemy nawadniające, a dodatkowo na terenach zalewanych masowo wystąpił zawleczony z Ameryki południowej pewien gatunek słodkowodnego kraba, stanowiący atrakcyjny pokarm. Natomiast we wschodniej Europie nastąpiła seria stosunkowo dobrych dla bociana lat i wyniki lęgów były na ogół wyższe od przeciętnych. Istotne znaczenie mają także realizowane od pewnego czasu w wielu krajach europejskich programy ochrony bociana, sprowadzające się niekiedy tylko do ochrony gniazd, ale coraz częściej obejmujące także ochronę terenów żerowiskowych. Ogółem przyrost populacji zachodniej określono na 75%, a wschodniej na 15%.

Porównując liczbę bocianów w Polsce z ogólną liczebnością tego gatunku łatwo ustalić, że kraj nasz obecnie zasiedla niemal 25% populacji światowej (lub 30% w stosunku do populacji wschodniej). Można zatem twierdzić, że przyszłość tego gatunku w istotny sposób zależy od jego sytuacji w Polsce. 

(tekst Z. Jakubiec)

• Życie w sąsiedztwie człowieka (Synantropizacja)
• Zmiany rozmieszczenia
• Bocian w Europie – wyniki ostatniego liczenia
• Od epoki lodowcowej do chwili obecnej